نماز را حفظ كنيد اين انس را حفظ كنيد. اين نماز جماعت اول وقت را نماز در مسجد را نمازِ با حال و حضور را براى خودتان در طول دوران سال نگه داريد و تا آنجايى كه ممكن است نگذاريد اين عوامل مادى اين خار و خاشاك اين خاكسترهاى مادى روى اين گوهر بنشيند. ملتى كه اين خصوصيات را در خود حفظ كند و اين عروج معنوى و تكامل معنوى را در خود نگه دارد اين ملت در همه‌ى ميدانها در ميدان مادى در ميدان معنوى در عزت در اقتدار در ايجاد همه‌ى سرمايه‌هاى ملى موفق خواهد شد. 

عَنِ الرِّضا - عَلَيْهِ السَّلام  : -

اِنَّما جُعِلَتِ الْجَماعَةُ لِئَلَّا يَكُونَ الْاِخْلاصُ وَ التَّوْحيدُ وَ الْاِسْلامُ وَ الْعِبادَةُ للَّهِ اِلَّا ظاهِراً مَكْشُوفاًمَشْهُوراً

نماز جماعت قرار داده شده است، تا اخلاص و يگانگى و اسلام و عبادت براى‏خداوند آشكار، باز و ظاهر باشد.

قالَ الرِّضا : - عَلَيْهِ السَّلامُ -

اَلصَّلوةُ فى جَماعَةٍ اَفْضَلُ 

 نماز به صورت جماعت بافضيلت‏ترين است.

- يكي از ياران امام صادق عليه السالم از آن حضرت ، فلسفه نماز جماعت را پرسيد كه چرا وبه چه علت ، نماز يوميه را به جماعت بخوانيم ؟

: امام صادق عليه السلام چنين پاسخ فرمود

 إِنَّمَا جُعِلَ الْجَمَاعَةُ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَى الصَّلَاةِ لِكَيْ يُعْرَفَ مَنْ يُصَلِّي مِمَّنْ لَا يُصَلِّي وَ مَنْ يَحْفَظُ مَوَاقِيتَ الصَّلَاةِ مِمَّنْ يُضِيعُ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يُمْكِنْ أَحَداً أَنْ يَشْهَدَ عَلَى أَحَدٍ بِصَلَاحٍ لِأَنَّ مَنْ لَمْ يُصَلِّ فِي جَمَاعَةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ لِأَنَّ رَسول اللَّهِ ص قَالَ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ يُصَلِّ فِي الْمَسْجِدِ مَعَ الْمُسْلِمِينَ إِلَّا مِنْ عِلَّة. 

«همانا نماز جماعت واجتماع براي مسلمين مقرر شده تا نمازگزار از بي نماز ، و نيز كسي كه نماز خويش را در اوقاتش به جا مي آورد ونمازش را مراقبت مي كند ، از كسي كه نمازش را ضايع مي گرداند شناخته شود ؛ واگر چنين نبود ، كسي به صلاحيت ، طهارت وپاكي كسي شهادت نمي داد ؛ و به همين علت است كسي كه نمازش را به جماعت نخواند ، در بين مسلمانان بي نماز است ، زير رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم  فرمود : كسي كه بدون علت وعذر ، نمازش را با مسلمين در مسجد برگزار نمي كند ، بي نماز است (آثار نماز گزار بر او مترتب نمي شود).

مَنْ كانَ الْقُرْانُ حَديثَهُ وَ الْمَسْجِدُ بَيْتَهُ بَنَىَ اللَّهُ لَهُ بَيْتاً فِى الْجَنَّةِ؛

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرمود: هر كس كلامش قرآن و خانه‏اش مسجد باشد، خداوند منزلى در بهشت براى او بنامى‏كند.

روزى رسول خدا ( صلّى اللّه عليه و آله ) به يارانش فرمود: «اگر در خانه شخصى نهر آبى باشد و هر روز پنج نوبت در آن خود را شستشو كند، آيا تصور مى كنيد كه بدن او آلوده بماند؟»

همه ياران رسول خدا گفتند: نه 

رسول خدا ( صلّى اللّه عليه و آله ) در ادامه سخنانش فرمودند: «نمازهاى واجب مانند همان نهر آب مى باشد، هر نمازى كه خوانده مى شود، آلودگيهاى روح و روان را مى شويد و مى برد.» 

نقل است : ظهر روزى كه فرزند گرانقدر امام ( قدّس سرّه ) (شهيد مصطفى خمينى ( قدّس سرّه ) ) به شهادت رسيده بود، منزل حضرت امام ( قدّس سرّه ) پر بود از كسانى كه از دور و نزديك براى عرض تسليت به محضر ايشان آمده بودند. اذان ظهر كه شد، حضرت امام برخاست ، وضو گرفت و به مسجد رفت . مردم شهر نجف وقتى فهميدند كه حضرت امام به مسجد رفته اند، گروه گروه براى عرض تسليت به مسجد وارد شدند. 

مردم وقتى امام ( قدّس سرّه ) را مى ديدند كه به صلابت كوه ايستاده و گريه نمى كند، به شدت تحت تاءثير قرار گرفته و گريه مى كردند. حضرت امام ( قدّس سرّه ) با آرامش و وقار تمام ، نماز ظهر و عصر را خواند و پس از نماز، در مسجد، روضه خوانى شروع شد.

روایتی در اهمیت نماز جمعه

در سفر هجرت ، پيامبر ( صلّى اللّه عليه و آله ) روز جمعه به وادى «بنى سالم بن عَوف » رسيد و اولين نماز جمعه را در آنجا برگزار فرمود

«مقاتل بن سليمان » مى گويد: دَحيه كلبى - كه جوانى زيبا و خوش اندام بود - از شام با كالاهاى تجارتى بسيار بازگشت ، و او معمولاً با اجناس و كالاهاى مورد نياز مردم به مدينه مى آمد، و براى اعلام ورود او طبل مى نواختند تا همه با خبر شوند و براى خريد كالاهاى مورد نياز به كاروان تجارتى دَحيه مراجعه نمايند.

يك بار، ورود «دَحيه » كه هنوز مسلمان نشده بود، روز جمعه واقع شد، پيامبر ( صلّى اللّه عليه و آله ) به ايراد خطبه نماز جمعه مشغول بودند، با ورود دَحيه ، طبل نواختند و مردم استماع خطبه پيامبر ( صلّى اللّه عليه و آله ) را رها كردند و براى خريد اجناس ، به سوى دَحيه شتافتند! در مسجد جز دوازده نفر باقى نماندند، پيامبر ( صلّى اللّه عليه و آله ) فرمود:«اگر اين گروه باقيمانده هم نبودند، عذاب الهى بر آنان فرود مى آمد.

روایتی در عشق به نماز

گروهى از نمايندگان قبايل «عضل » و «قاره » از در حيله وارد شده ، به حضور پيامبر شرفياب شدند و چنين گفتند:«اى پيامبر خدا! قلوب ما به سوى اسلام متوجه و محيط ما براى پذيرش اسلام آماده شده ، لازم است گروهى از ياران خود را همراه ما اعزام فرماييد تا در ميان قبيله ما تبليغ كنند و قرآن را به ما بياموزند و ما را از حلال و حرام خدا آگاه سازند. 

پيامبر وظيفه داشت به نداى اين گروه كه نمايندگان قبيله هاى بزرگى بودند، پاسخ مثبت بدهد و وظيفه مسلمانان است كه به هر قيمتى باشد از اين فرصت استفاده نمايند، از اين رو، پيامبر دسته اى را به فرماندهى «مرثد» همراه نمايندگان قبايل ، به آن نقاط فرستاد

دعوت كنندگان در بين راه با توطئه و نقشه قبلى كه داشتند همه آنان را به شهادت رساندند جز سه نفر به نامهاى «زيد بن دثنه ، خُبيب عَدِّى و عبداللّه » كه تسليم شدند. در نيمه راه «عبداللّه » از تسليم شدن پشيمان شد. از اين رو دست از بند رها ساخت و به دشمن حمله كرد، دشمن با پرتاب سنگ او را به شهادت رساند. ولى دو اسير ديگر به كفار مكه تحويل شد و در برابر آن ، دو اسيرى كه از قبيله اسير كنندگان بودند، آزاد شدند

كفار مكّه زيد را به دار آويختند و مرغ روحش به سوى ملكوت شتافت و نفر دوم «خبيب » مدتها در بازداشت بود، شوراى مكه تصميم گرفت او را نيز در « به دار آويزد. 

«خبيب » در كنار چوبه دار، از مقامات رسمى مكه اجازه گرفت كه دو ركعت نماز بگزارد، سپس دو ركعت نماز با كمال اختصار به جاى آورد و رو به سران قريش كرد و گفت : «اگر نبود كه گمان كنيد من از مرگ ترس و واهمه دارم ، بيش از اين نماز مى گزاردم و ركوع و سجود نماز را طول مى دادم » 

سپس روى به آسمان كرد و گفت : خداوندا! ما به ماءموريتى كه از جانب پيامبر داشتيم عمل كرديم » . در اين هنگام ، فرمان اعدام صادر گرديد و «خبيب  به دار آويخته شد. او بر سردار مى گفت : «خدايا! تو مى بينى ، يك دوست در اطراف من نيست تا سلامم را به پيامبر برساند، خداوندا! تو سلام مرا به او برسان. 

اشاره:

«أقِمِ الصَّلاه لِذِکرِي»1

براستي چرا نماز از ميان اعمال و عبادات دين به عنوان ياد خداوند و عمود دين معرفي و توصيه شده است و اندازه ثواب اين فريضه به هنگام برپايي با جماعت خارج از تصور انسان است.

حضرت پيامبر (ص) فرمودند: «اگر تعداد نمازگزاران صفوف جماعت از 10نفر فراتر رود، پاداش هر رکعت آن، آنقدر زياد مي گردد که حتي اگر تمام آسمانها کاغذ شوند و تمام درياها مرکّب و همه درختان قلم گردند و همه فرشتگان مأمور نوشتن آن، نمي توان پاداش آن را ثبت نمود و پاداش آن فقط در خور محاسبه ذات بيکران الهي است.»2

در حديثي ديگر فرمودند: «هرکس مقيّد به حضور در نماز جماعت تحت هر شرايطي باشد از پل صراط همچون برق عبور مي کند و به بهشت نائل مي گردد.»3

مقاله حاضر به بررسي مختصري در مورد آثار فرهنگي و تربيتي نماز مي پردازد.

واژه «صلاه» در لغت به معناي دعاست از آنجا که نماز شامل دعا نيز مي باشد اين واژه از معني لغوي خود به اعمالي که نماز خوانده مي شود، نامگذاري شد. بنابراين انسان نمازگزار روزانه 3 يا 5 نوبت به درگاه خالق خود دعا مي کند. به اين معنا که خدا را به ياري خود مي طلبد و از او انتظار اميد به زندگي شايسته را دارد.

اين نوع ارتباط معنوي به اعتقاد روانشناسان به (دروني شدن) منجر مي شود که در اين صورت، انسان موحّد کسي را جز خداي سبحان، اميد و پشتوانه خود نمي داند و اين احساس مايه انگيزش او در تمام عرصه ها خواهد بود. باتوجه به اينکه خالق هستي (رب العالمين) است و تمامي فرهنگ از جانب او به بشر رسيده است، شيوه دعا کردن را به بنده خود آموزش داده که چگونه با خداي خود سخن بگويد و چه چيزي را از او مسئلت نمايد. آنچه در منابع روايي به عنوان عمود دين از نماز ياد شده، در واقع مي توان گفت، به منزله شاهرگ حيات طيّبه است که بنده نمازگزار به دست خود مقدمات آن را فراهم کرده و بنايي محکم و رو به آسمان، به طرف بالا پيش مي برد. تا در هنگام نياز، بر آن تکيه زده و کمر راست کند.

پس بنابراين، اين ستون هرچه بيشتر و محکمتر بنا شود بهره وري آن نيز افزون خواهد بود.

حال که دانستيم نماز، دعا و نيايش به سوي معبود و ستون دين است، سزاوار است که اين ستون در مکان هاي مقدس مسجد توسط افراد صالح و پرهيزگار برپا شده و حفظ و حراست گردد.

با مرور آيات و روايات در مورد نماز به اين نکته مهم پي مي بريم که نماز سررشته ارتباط بنده با خالق بوده و جذابيت اين رشته بسان آهن ربا، نمازگزاران متعهد را در اوقات معين روزانه سه يا پنج بار به سوي مکانهاي برگزاري نماز جماعت به قصد احياء ستونهاي جديد و بسيار مي کشاند. قطع نظر از احياء ستونهاي جديد و افزون، استحکام بناي عظيم دين و آئين نيز افزون گرديده و ساليان دراز، نسلهاي آينده در زير سايه آرامش بخش به حيات طيّبه خود ادامه خواهند داد. در اين رابطه قرآن کريم مي فرمايد:

« إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلا اللَّهَ فَعَسَى أُولَئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ».4

واژه «اِنما» که در عربي به معناي حصر است، تعمير مساجد منحصر به افراد نمازگزار شده، مي فرمايد: «منحصرا تعمير مساجد خدا به دست کساني است که به خدا و روز قيامت ايمان آورده و نماز (پنجگانه) بپا دارند و زکات مال خود بدهند و از غير خدا نترسند آنها اميدوار باشند که از هدايت يافتگان راه خدا هستند.» حضرت علي (ع) مي فرمايد: ذِکرُالله سَجيَّهُ کلِّ محسِن، و شيمهُ کلّ مؤمن (غرر الحکم، ج1، ص364، ح15)

به ياد خدا بودن روش هر نيکوکار و شيوه هر مؤمن است.

آثار فرهنگي در نماز جماعت چگونه تحصيل مي شود؟

نماز ستون دین و یکی ازمهترین دستورات خداوند بزرگ است ، در ماز راز و زمزهای عجبیبی هفه است.

زیباترین وسیله ارتباط با خداوند و راه رسیدن به کمال و رستگاری نماز است. تحقیقات زیادی در مورد نماز و اهمیت آن در جامعه آمده است که یکی از مهمتری آها تاثیرات اجتماعی میباشد.شاید یکی از تاثیرات مهم و اساسی آن ایجاد نظم و اضباط در جامعه و بی افراد باشد.با حضور نظم است که زدگی افراد در جامعه شکل گرفته و ادامه پیدا میکند.احاکم دین مقدس ما اسلام نیز بر این اصل مهم تاکید زیادی کرده است که یکی از آنها نماز است .

نماز باعث نظم و ترتیب در روح و روان انسان میشود و پایداری آنرا امکان پذیر میکند. هر مسلمان پج بار در طول روز در زمان معین به اقامه نماز با نظم و ترتیب میپردازد. تشکیل صفوف منظم نماز و ایجاد صفوف منظم نماز و هماهنگی و رعایت مراحل مشخص در نماز از نمونه های از رعایت ظم و ترتیب است. اهمیت نماز اول وقت بسیار زیاد سفارش شده است و برای آن ارزش زیادی بیان شده است.

 ا مير مومنا ن حضرت علی (ع ) می فرمايد: 

        « ا نسا ن با ا يما ن بايد شبانه روز خود را به سه قسم تقسيم کند زمانی برای   نيا يش وعبادت ، زمانی برای تامين هزينه های زندگی و زمانی را برای  واداشتن نفس به لذت هايی که حلا ل و ما يه ی زيبا يی ا ست.»( نهج البلاغه )

نماز جماعت باعث همدلی و نزدیک شدن دلها میشود. وقتی مسلمانان در صفوف مظم نماز هستند ،یکدیگر را میشاسد ، باهم آشنا شده و انس و دوستی و محبت بین ایشان حاصل میشود. وقتی مسلمانان بدون توجه به رنگ ونژاد در صفوف نماز قرار میگرند  و هدف مشترکی دارند اطمینان دارد خداوند به آنها برکت و خیر خواهد داد و با آنان همراه خواهد شد.

در قرآن کريم در سوره ی توبه می فرما ید:

       « فَاِ ن تا بُوا و اَ قا مُوا الصَّلوة وَا تَوُا الزَّکوةَ فَاِ خوانُکُم فِی الدّينِ »

که میفرماید که اقا مه ی نما ز به برا دری مسلما نان می انجا مد زيرا با نما ز ا ست که مسلما نان معا نی مشترک فرا وا نی پيدا می کنند.

در  نماز در مقابل خداوند به رکوع و سجود رفته و اعلام میکیم از او تبعیت میکنیم. و ا ما م صا دق ( ع ) می فرما يد: 

  « کسی که دين خدا را بزرگ دارد ، حق برا درا ن دينی ا ش را بزرگ می دارد و آ ن که دين خود را سبک می شمارد برادرا ن خود را خوا ر می دا رد.

برخی از  نماز ها مثل نماز جمعه را فقط با جماعت میتوان خواند . در سوره بقره میفرماید                     « با مردم سخن نيک بگوييد و نما ز را بپا داريد.» 

در روا يا ت آ مده ا ست اگر بين دو مسلمان کدورت پيش آ يد و با هم قهر کنند ورابطه عا طفی و ا نسا نی آ نها قطع گردد نماز آنها اشکا ل دارد.در اين آيات و حديث ، داشتن رابطه ی خوب با مردم در کنار نماز  ، نشا نه ی مومنا ن و شيعيا ن ذکر گرديده است و نما ز ، مردمداری ، مهربا نی وهمدردی با مردم ، مکمل يکديگر معرفی شده اند.

یکی دیگر از عوامل کترل اجتماع است که هر جامعه برای رسید به هنجارهایش به یک سری قوانین نیازمد است. 

در جا معه ی دينی ودر بين ديندارا ن نيز مکانيزم های وجود دارد که ا فرا د را ا زهنجار شکنی ، قانون گريزی ، کجروی و فسق و فجور باز می دارد. يکی از اين راهها نماز است و نماز ياد خداست « اَ قِمِ الصَّلوةَ لِذِکری » وکسی که به ياد خدا ست گرد معصيت وگناه نمی رود. نما زگزارعالم را محضر خدا می داند و خداوند را هميشه شاهد و ناظر بر اعمال خود می داند وا طمينا ن داردکه پس ا زمرگ با يد پاسخگوی تمام اعما ل خوب وبد خود( ولو کوچک به ا ندازه ی دانه ی خردل ) با شد.

یکی دیگر از بهتری تایج نماز امید دهی به فرد در زندگی میباشد. زیرا بدی ها را ترک و به سمت خوبی ها خواهد رفت . در قرآن کریم آماده است:    « کسا نی که کتا ب خدا را تلا وت می کنند ونما ز را بپا دا شته و ا ز آ نچه به آ نا ن روزی داده ايم ، در نها ن و آ شکار انفا ق می کنند به تجارتی امید بسته اند که هرگز تباه نخواهد  شد.»( سوره ي فاطر)

اگر از جنبه دیگری بررسی شود شاید یکی از تاثیرات مهم آرامش و امیت باشد؛ولی اعتماد و عزت نفس  این افراد به خاطر ایمانی که دارند به تدریج بیشتر خواهد شد و مسلمان به واسطه ارتباط به خداود به سعادت خواهد رسید.

. اما م صادق ( ع ) می فرماید:   « سلام دادن در آ خر هر نماز ، موجب امنیت و امان دردنیا و آخرت ا ست.»(راشدی ، 1381)

بررسی آیات قرآن مجید و احادیث نشان میدهد در فرهنگ اسلامی نماز و ازدواج هردو بنایی محبوب و آرامش دهنده هستد.

نماز همیچنین میتواند باعث عدم سقوط افراد و  جامعه میگردد. اگر مومن تصمیم به گناه داشته باشد و  و ترک نماز به منزله داخل شدن به کفر است.

    ترک نما ز  به ويژه نماز جمعه و جماعت باعث دوری ا ز مسلما نا ن وتفرقه و پراکندگی می شود وتفرقه می تواند به سقوط وا نحطاط بينجا مد. پيا مبر ا کرم (ص) می فر ما يد:

          «  وبدا نيد که به تحقيق خدای ، تعالی ، نما ز جمعه را در همين جا که ايستاده دام  ودر همين روز و در همين ماه و از همين سال تا روز قيامت بر شما فرض کرده  ا ست. پس هرکه آ ن را در حيا ت يا د ر مما ت من از روی ا ستخفا ف يا ا نکار آ ن را ترک کند، خدا پر يشانی و پراکندگی اش را فرا هم آ ورد و در کا رش  بر کت ننهد.

خداوند همچنین یکی از راههای مبارزه با مشکلات را پناه بردن به نماز میداند و میفرماید (از صبر و ماز کمک بگیرید)

   نما ز ا نسا ن را متوجه خدا و قدر ت لا يزا ل وی می کند که هيچ قدرتی برتر ا زا و نيست و هر چه اراده کند و بخواهد هما ن می شود. نما ز گزار وقتی به خدا فکر می کند که مشيت همه ی ا مور در دست توا نمند ا و می با شد و خا لق همه ی مخلو قا ت ا ست و از نيا ز و خوا سته ی تما م مو جو دا ت آگاهی دارد و به همه ی ا نسا نها لطف و عنايت دار د.

در نتیجه میتوان گفت نورایت تحولی عمیق در فرد و اجتماع ایجاد میکند و باعث شادی و نشاط در همگان میگردد و هدف ایجاد یک جامعه آرمانی که مبارزه با بی عدالتی و جهل و نادانی است.تاثیر نماز به طور عمیق باعث عدالت محوری، قاومداری و پرهیز از گناه میباشد که هیچگاه احطاط و تجزیه نخواهد شد.

هشام بن حکم از امام صادق(ع) پرسید: چرا نماز واجب شد، در حالی که هم وقت می گیرد و هم انسان را به زحمت می اندازد؟ امام فرمود: «پیامبرانی آمدند و مردم را به آیین خود دعوت نمودند. عده ای هم دین آنان را پذیرفتند، امّا با مرگ آن پیامبران، نام و دین و یاد آن‌ها از میان رفت. خداوند اراده فرمود که اسلام و نام پیامبر اسلام(ص) زنده بماند و این از طریق نماز امکان پذیر است»(6)یعنی علاوه بر آن که نماز عبادت پروردگار است، موجب طراوت مکتب و احیای دین هم هست.
بله همواره به یاد خداوند بودن بسیار عالی و ارزشمند است .

در مطالب قبلی، پس از بحث كوتاه پیرامون برخی فواید پزشكی اوقات نماز، به مقدمات نماز و طهارت نمازگزار توجه كردیم و برخی فایده های طبی مترتب بر آن را به اختصار اشاره نمودیم. از جمله پیرامون اهمیت نظافت دست و صورت كه بر اثر نمازبه انسان هدیه می گردد سخن گفتیم . اما در ادامه وضو ، فرمان الهی بر مسح سر و پا قرار گرفته است .(1)

هر چند می توان در بعد نمادین و از دیدگاه زیبایی شناسی ، مسح سر و پا در پایان وضو را سمبلی جسم ، از سر تا پا و از فرق تا قدم به حساب آورد و به عنوان عاملی در یاد آوری پیوسته مسلمانان مبنی بر نظافت تمام بدن تلقی كرد، اما در باره بیماری ها نیز می توان به نكاتی چند توجه نمود .

پاها و سر انسان بر خلاف دست و صورت، از اعضایی هستند كه در بخش قابل توجهی از شبانه روز پوشیده هستند، تا حدی كه حتی خود نیز معمولا توجه كمی به آنها دارند .(2)

در ضمن وجوب مسح سر و پا فرصتی است برای برداشته شدن پوشش پا و سر و در معرض هوا و اكسیژن قرار گرفتن این اعضاء كه علاوه بر شادابی پوست، به نوبه خود مانع رشد ارگانیزم های بی هوازی در منافذ پوست خواهد شد.

البته لازم به توجه است كه بسیاری از بیماری های پوست (به ویژه عفونت ها) بوسیله غسل های متعدد اعم از واجب و مستحب كه شخص نمازگزار در طول زندگی خود به جا می آورد، قابل پیشگیری هستند كه برای پرهیز از اطاله كلام تنها به همین اشاره بسنده می كنیم.

پی نوشت:

1. آیه شریفه 6 سوره مباركه مائده

2. پوشش پا به صورت جوراب و كفش امروزه در اكثر فرهنگ ها متداول شده است و پوشش سر به صورت های مختلف از چادر و عمامه گرفته تا كلاه و روسری از دیر باز معمول بوده است.

"ربنا افرغ علينا صبرا و ثبت اقدامنا"

پروردگارا! صبر و شكيبايي را بر ما فرو ريز و قدم هاي مان را(در زندگي) ثابت و پايدار بنما.                             

(سوره مباركه بقره ـ آيه شريفه 250)

"شخصيت" در تعريف روان شناسي و روان پزشكي، معرف مجموعه اي از صفات، رفتارها، افكار و تمايلات عاطفي و هيجاني هر فرد مي باشد كه او را از ديگران متمايز مي كند.

دانش امروز، عوامل شكل دهنده شخصيت انسان را در دو گروه دروني و بيروني طبقه بندي مي نمايد. صرف نظر از عوامل دروني و جسمي تاثيرگذار بر روي شخصيت(از جمله مسائل ژنتيكي، وضعيت فيزيكي و ظاهري بدن، مسائل هورموني و شيميايي و ...)، عوامل بيروني(محيطي) نقش عمده اي را در شكل دادن به شخصيت انسان ايفا مي كنند.

اين عوامل بيروني شامل موارد زير است:

1- تاثير والدين و خانواده

2- عوامل فرهنگي ـ اجتماعي

3- تجارب زندگي⁽¹⁾

تاثير هر كدام از اين عوامل بر شخصيت انسان توسط مطالعات متعدد پژوهشي به اثبات رسيده است.⁽²⁾

با توجه به نقش اين عوامل بر روي شکل گيري شخصيت، مي توان رسيدن به ثبات شخصيت و برخورداري از آرامش و پايداري شخصيتي را يكي از ايده آل ترين، خواسته هاي بشري دانست، چرا كه وجود ناهنجاري در هر كدام از عوامل شكل دهنده ي شخصيت مي تواند اثرات فاجعه آميزي مثلا به صورت اختلالات پيچيده و متعدد شخصيتي بار آورد كه از جمله اين اختلالات به سه نمونه(پارانوئيد،اسکيزوئيد و نارسيستيک) در نكات پيشين اين مجموعه مقالات و تاثير نماز در رفع آن ها، اشاره شده است.

مبتلايان به اين اختلال كه در جامعه ايراني ما با عناويني چون بوقلمون صفت، عضو حزب باد، دم دمي مزاج و ... معرفي مي شوند، در واقع از بيماري "بي ثباتي عمومي شخصيت" رنج مي برند .

با اين كه موارد درماني متعددي در كتب روان پزشكي براي درمان اين بيماران گفته مي شود(از جمله اينكه در دارو درماني گروهي از اين افراد كه دچار اختلال ريتم مغزي هستند، از داروهاي محرك دستگاه عصبي استفاده مي گردد) اما از ديدگاه ما، "نماز" باز هم مي تواند ايفاگر نقش بسيار مهمي در پيش گيري و درمان اين اختلال عميق شخصيت باشد.

پذيرفتن مطلق و تسليم در مقابل "يك دين" و پيروي از "يك مذهب" و پيمودن "يك راه" كه همانا صراط مستقيم است، ويژگي مهم و برجسته نمازگزاران است. نمازگزار ضمن تكرار مكرر "يك مجموعه" از الفاظ و اذكار واحد در طي نمازهاي روزانه خود، پيوسته "يك عقيده واحد" و "يك خط مشي مشخص" را در زندگي خود دنبال مي كند و بدين ترتيب گويي "يك شخصيت ثابت" و "يك روش و منش معين" و "يك ايدئولوژي هميشگي" را براي خود انتخاب مي نمايد و در حين تكرار جزء به جزء اصول اساسي ايدئولوژي خود در نماز(كه همگي آن اصول در مضامين نماز متجلي است)، پيوسته به تثبيت شخصيت واحد و ثابت خود مي پردازد. بدين ترتيب براي آن گروه كه نماز را تكرار مكررات مي دانند، شايد توجه به همين يك نكته كافي باشد كه در وراي همين تكرار هميشگي، موهبت بزرگ ثبات شخصيت و تعادل كامل رواني نهفته است كه مي توان آن را به نوعي سر منشا تمام موفقيت هاي بشري در عالم ماده و معنا دانست.     

پي نوشت:

(1) روان پزشكي لينفورد ـ ريس مقاله شخصيت ترجمه: دكتر حسن مرندي صفحه 63

(2) از جمله مطالعات "راث بنديكت و مارگارت ميد" درباره تاثير اجتماع و فرهنگ بر شخصيت انسان

(3) روان پزشكي "لينفورد ـ ريس"،مقاله اختلالات پسيكوپاتيك ترجمه: دكتر احمد محيط، صفحه 304

(واستعینوا بالصبر و الصلوة ...) سوره مباركه بقره/ آیات شریف 445 و 153

قدمت "خودكشی" به اندازه قدمت خود انسان است. در سراسر تاریخ مكتوب بشر، به اقدام انسان برای از میان بردن خود اشاره شده است كه از آن جمله می توان به داستان خودكشی "آژاكس" در ایلیاد هومر اشاره كرد. ⁽¹⁾ 

تقریباً هیچ جامعه ای را نمی توان یافت كه اقدام به خودكشی در آن به وقوع نپیوندد. توجه كنید كه "اقدام به خودكشی" با "خودكشی موفق" تا حدودی متفاوت است، به عنوان مثال ثابت شده است كه خودكشی های جدی و مصمم كه معمولاً از روش های جدی و خشونت آمیز(مثل پرت كردن خود از ساختمان های مرتفع، حلق آویز كردن، بریدن رگ یا استفاده از گلوله و ...) صورت می گیرد، عمدتاً در مردها و در سنین بالا و با موفقیت به وقوع می پییوندد.

در عوض "اقدام به خودكشی" به شیوه تهدید آمیز یا نمایشی و با استفاده از روش های كم خطرتر مثل مصرف دارو، بیشتر در خانم ها و در سنین جوانی شایع است و كمتر به موفقیت می انجامد. هر چند كه در موارد تهدید و اقدام نمایشی به خودكشی نیز باید مسئله را كاملاً جدی گرفت، چرا كه 70 تا 80 درصد كسانی كه خودكشی موفق می كنند، قبلاً نیت خود را با كسی در میان گذاشته اند كه البته مورد توجه قرار نگرفته است. ⁽²⁾  

در هر صورت آن چه كه برای ما مهم است، دلایل اقدام به خودكشی یا خودكشی موفق است كه عمدتاً به سه گروه تقسیم می شوند: 

1- زمینه هایی روانی 

2- زمینه های اجتماعی

3- بحران های شخصی و اتفاقاتی كه ایجاد فشار روانی می كنند. ⁽³⁾

درباره زمینه روانی، یك بررسی آماری در آمریكا پیرامون خودكشی نشان داده است كه: 72 درصد خودكشی های موفق به علت بیماری افسردگی، 13 درصد به علت اعتیاد به مصرف الکل، 8 درصد به علت سایر بیماری های روانی و 7 درصد بدون هیچ زمینه قبلی یا بیماری روانی خاص به وقوع پیوسته اند. بررسی های مشابه وجود اختلالات شخصیت توأم با اعتیاد به الكل یا مواد مخدر را در اقدام كنندگان به خودكشی و كسانی كه موفق به خودكشی می شوند نشان می دهد.

اما از جمله زمینه های اجتماعی مؤثر در خودكشی، انزوای اجتماعی (ناشی از پیری، بازنشستگی، تغییر منزل و گسستن پیوند از خانواده و ...) است؛ به عنوان مثال آسیب پذیرترین گروه، مردان پیری شناخته شده اند كه بازنشستگی از كار، تقلیل روابط اجتماعی و كم شدن یا از دست دادن درآمد در آنها باعث ایجاد احساس از دست دادن موقعیت در جامعه و فقدان هدف در زندگی فردی شده است كه ممكن است منجر به احساس بی ارزشی و افسردگی گردد و در نهایت به خودكشی منجر شود.

در میان بحران های شخصی (سومین گروه) نیز فشارهای روانی ناشی از داغدیدگی، فشار مالی و قانونی و وجود بیماری در خانواده حائز اهمیت بیشتری شناخته شده اند. ⁽⁴⁾ 

با مرور كلی و گذرایی كه بر عوامل ایجاد خودكشی انجام دادیم، نقش "نماز" در تخفیف یا از بین بردن كامل هر یك از عوامل قابل بررسی است. درباره تأثیر ایمان و "نماز" بر زمینه های روانی، می توانیم به تأثیر عمده نماز در زدودن افسردگی و ایجاد امید و انگیزه زندگی در افراد اشاره نمود و این غیر از عوامل درونی و ناقل های عصبی شیمیایی ضد افسردگی است كه توسط نماز فعال می شود و ما در" تاثیر نماز بر کاهش افسردگی" از این مجموعه مقالات بدان اشاره نموده ایم.

به علاوه واضح است كه نمازگزار واقعی با "می و افیون" (كه عوامل محرك دیگری در تحریك به خودكشی هستند)، میانه ای ندارد. در مورد تاثیر نماز بر رفع اختلالات شخصیت نیز در آینده طی چند نكته سخن خواهیم گفت.

در زمینه های اجتماعی از جمله انزوای سالخوردگان نیز تأثیر نماز نمود بارزی دارد، دیدگاه معنوی و آخرت گرای نمازگزار سبب می شود كه به دوران پیری خویش، به عنوان فرصتی برای تجدیید میثاق با پروردگار خویش و توبه و رهایی از گناهان بنگرد و درست به همین دلیل است كه پای ثابت مسجد های ما را پیران و خردمندان تشكیل می دهند.

گو این كه جامعه اسلامی و نمازگزار روابط توأم با احترام و ارزش را با این گروه افراد به واسطه سابقه اسلامی شان از ضروریات می داند.

اما در بعد بحران های شخصی، مثلا در مورد داغدیدگی، باز هم دیدگاه معادنگر و تكرار "مالك یوم الدین" توسط نمازگزار او را به طور كلی، حتی از فكر خودكشی نیز دور می سازد، چرا كه دیدگاه معادنگر نمازگزار، سخن مولای متقیان جهان حضرت علی (ع) را به یاد می آورد كه فرمودند: "گمان كنید این شخصی كه مرده است، به مسافرتی دور و دراز رفته است و اگر روزی او از سفر باز نگردد، شما برای دیدارش به همان سفر دور و دراز خواهید رفت."

به این ترتیب واكنش نشان دادن در مقابل داغدیدگی و سایر بحران های شخصی، آن هم به شكل خودكشی در مورد مسلمان نمازگزار به كلی بعید به نظر می رسد. به خصوص كه "صبر و صلوة" قدرتمندترین دستاویزهای انسان در بحران های زندگی به حساب می آیند.

به قول رهبر عظیم الشان انقلاب:

"انسان در هر شرایطی به نماز محتاج است و در عرصه های خطر محتاج تر".

پی نوشت:

(1) روانپزشكی لینفوردـ رئیس: مقاله اختلال های خلقی ـ ترجمه دكتر لون داویدیان، ص 254

(2) همان منبع ص 257

(3) همان منبع ص 258

(4) همان منبع  258

---

هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می برد و تاثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته های مسلم علم پزشكی است . بطوریكه امروزه تغییرات خواب انسان از پیش آگهی های مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماریها ، به حساب می آید .

 

---

 

 

نکته اول

تاثیر نماز بر بهداشت خواب

     هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می برد و تاثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته های مسلم علم پزشكی است . بطوریكه امروزه تغییرات خواب انسان از پیش آگهی های مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماریها ، به حساب می آید .

به عنوان مثال ، در اشخاص مبتلا به افسردگی ، میزان خواب به نحو چشمگیری ، افزایش و یا به ندرت ، كاهش پیدا می كند . تغییرات خواب انسان در بیماریهای جسمی نیز بسیار چشمگیر است ، بخصوص اگر تاثیر ناراحتی های روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم كه بیش از 60 درصد مراجعه كنندگان به بیمارستانهای عمومی ، در واقع از یك مشكل روانی رنج می برند.

     به این ترتیب ایجاد بهداشت خواب ، در واقع یك ركن مهم بهداشت روانی و جسمی به حساب می آید و هر عاملی كه در تنظیم بهداشت خواب موثر باشد ، پیشگیری كننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی است .

     امروزه ، نخستین اصلی كه در ایجاد بهداشت خواب ، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می شود ” بیدار شدن هر صبح سر یك موقع مشخص از خواب است ”‌ (1)

     یك نگاه كلی به جدول اوقات شرعی ، نشان می دهد ، كه وقت نماز صبح ، در تمام طول سال ، با در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حركات وضعی و انتقالی زمین ، زمان ثابتی است و اقامه كننده نماز صبح ، با برخاستن پس از اذان  در واقع اساسی ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن ، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است .

در این مورد در مقاله های بعدی باز هم سخن خواهیم داشت ..

ــــــــــــــــــــــ

1. ترجمه فارسی روانپزشكی كاپلان ـ سادوك ، دكتر نصرت اله پور افكاری ـ جلد سوم صفحه111.

نكته دوم

تاثیر نماز بر بیماری افسردگی

     در مقاله  گذشته از تاثیر نماز بر بهداشت خواب به نكته ای اشاره كردیم . حال در ادامه همان موضوع باید گفت كه دانش پزشكی ظرف چند دهه اخیر موفق به اكتشاف مهمی پیرامون خواب شده است و آن كشف بخشی مهم در طول خواب انسان به نام خواب  REM بوده است .(1)  پس از آنكه حدود 45 دقیقه از به خواب رفتن انسان گذشت ، مرحله  REM آغاز می شود و به مدت كوتاهی حدود 10 تا 15 دقیقه ادامه می یابد .

     در طول مرحله REM از خواب ، به طرز اسرار آمیزی تمام عضلات اسكلتی بدن از كار می افتد و شخص كاملا بی حركت می شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب ، حالت بیداری كامل را نشان می دهد . بطوریكه در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است .

     در طی REM درجه حرارت بدن و ضربان قلب به طور غیر منتظره بالا می رود و حركات سریعی در چشمان فرد دیده می شود كه وجه تسمیه این مرحله نیز می باشد ( مرحله حركات سریع چشم  RAPID  EYE  MOVEMENT) و چنانچه شخص را در این حالت بیدار كنیم به احتمال بسیار قوی ابراز می كند كه در حال خواب دیدن بوده است .

     مرحله REM پس از 10 تا 15 دقیقه متوقف می شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره ای و بطور منظم تكرار می شود . با این وجود كل دوران R EM در طول یك خواب 8 ساعتی در اشخاص طبیعی 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزدیك به صبح به وقوع می پیوندد.

     امروزه دانش پزشكی به اثبات رسانده است كه در بیماری افسردگی یكی از تظاهرات مهم ، افزایش یافتن طول خواب  REM نسبت به میزان طبیعی است . بطوریكه شخص افسرده به میزانی بیش از سایر اشخاص خواب می بیند . یعنی زمان بیشتری را در مرحله  REM بسر می برد .

     از این جهت یك مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی ایجاد داروهایی است كه كاهش دهنده مرحلهREM خواب باشند .( از جمله داروهای ضد افسردگی 3 حلقه ای)

     علاوه بر این یك روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ، برای كاهش میزان REM می باشد . زمان نماز صبح كه در سوره مباركه ” اسراء ”‌ با عنوان ” ان قران الفجر كان مشهودا ”‌  از آن نام برده شده است و مورد تاكید فراوان می باشد . بگونه ای قرار گرفته است كه سبب كاهش دادن قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می شود .

 همانطور كه خواندید قسمت اعظم خواب REM در حوالی صبح بوقوع می پییوندد و چنانچه شخص خود را ملزم به بیداری صبحگاهی كند در حقیقت جلوی ورود خود به مرحله قابل توجهی از خواب REM را گرفته است .

     از این جهت بیداری صبحگاهی برای نماز خود به تنهایی می تواند به عنوان واكسنی در پیشگیری از افسردگی و حتی دارویی در درمان افسردگی مطرح باشد . لازم به توضیح است كه خواب  REM در حد تعادل برای سلامت و رفع خستگی لازم است اما زیادی آن منجر به مشكلات مختلف از جمله افسردگی می شود و نقش نماز بعنوان متعادل كننده میزان  REM مطرح است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. در مورد خواب REM و ویژگیهای آن مطلب از : ” روانپزشكی كاپلان ـ سادوك ”‌ ترجمه فارسی دكتر پور افكاری اقتباس شده است .

نکته سوم

تاثیر نماز بر شادابی جسم و روان

 امروزه ضرب المثل ایرانی ” خنده بر هر درد بی درمان دواست ”‌ مصداق كاملا علمی پیدا كرده است . دانش پزشكی در قرن حاضر به وضوح می داند اشخاصی كه اصطلاحا یك لب و هزار خنده گفته می شوند ، نسبت به آنان كه به اصطلاح با خودشان نیز قهرند ! و نسبت به زندگی بدبین و عبوس هستند ، بسیار كمتر دچار بیماری های جسمی و روانی می شوند .

     به این ترتیب هر عاملی كه شادابی را به انسان هدیه كند ، در واقع به سلامتی جسم و روان او كمك كرده است . اما نكته بسیار مهمی كه دانش طب به بشر آموخته است ، این مطلب است كه شادابی و افسردگی انسان پیش از آنكه تحت كنترل اراده او باشد ، زیر فرمان تغییرات مواد شیمایی در سلسله اعصاب مركزی انسان است و ما این مطلب را در ادامه مباحث ” 40 نكته پیرامون نماز ”‌ از جمله مبحث ” تعادل ناقلهای عصبی ”‌ روشن تر خواهیم كرد .

     اما در اینجا ذكر همین نكته كافی است كه مثلا افزایش یك ماده شیمیایی به نام ” دو پامین ”‌ در بدن سبب می شود انسان بدون آنكه خود بخواهد ، دچار ناراحتی و كاهش این ماده نیز سبب شاد شدن غیر ارادی انسان خواهد شد .(1)      

     بعنوان مثال ، عصبانیت و ناراحتی غیر ارادی و بدون علت صبحگاهی كه حالت شدید آن بعنوان ملانكولی یا همان مالیخولیا ( افسردگی درونزاد صبحگاهی ) شناخته می شود ، در اثر تغییرات و كم و زیاد شدن همین مواد شیمیایی بوقوع می پیوندد.

     اما از جمله این مواد شیمیایی داخل بدن كه به طور غیر ارادی سبب شادی انسان می شود و به او شعف و نشئه بی نظیر می بخشد ، ماده ای به نام ” كورتیزول می باشد كه میزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهی بشدت افزایش می یابد  (2) ودر صورت بیداری انسان در این ساعات ، لذت و شعف سرمست كننده ای نصیب او می شود كه بی شك بر زندگی او در تمام طول روز تاثیر گذار است .

افزایش كورتیزول در ساعات صبح و ارتباط آن با سرخوشی صبحگاهی ، كه امروزه از مسلمات پزشكی است ، در واقع توجیه قابل توجهی بر همه مضامینی كه در فرهنگ و ادب و عرفان پیرامون ”‌ اسرار سحر ”‌‌ معرفی می شوند ارائه می دهد .

     از نمونه توجه بسیار به سرخوشی و شادابی سحرگاهی و تاثیر آن در زندگی انسان در اشعار خواجه شیرین سخن شیراز حضرت حافظ بسیار می توان یافت :

_________________________________

1 روانپزشكی كاپلان ـ سادوك ترجمه فارسی : دكتر پور افكاری

2. فارماكولوژی كاتزونگ ـ مبحث كورتیكو استروییدها

"اذكرونی اذكركم"  ( سوره مباركه بقره، آیه شریفه 152) 

مرا یاد كنید و به سوی من توجه نمایید تا شما را یاری كنم و به سویتان توجه نمایم.     

" اختلالات تجزیه ای و تبدیلی" كه برای سهولت بیان در این مقاله⁽¹⁾ مانند منابع قدیمی تر علمی، با اصطلاح كلی "هیستری"(hysteria) خوانده می شوند، دلالت بر طیف گسترده ای از انواع بیماری های جسمی و روانی دارد كه در ارتباط با مفهوم "تلقین" هستند.

منفعت طلبی، جلب توجه اطرافیان، نیازمندی عمیق به مهر و محبت، حذف خاطرات بد و مقابله با تجربه های نامطلوب و تلخ زندگی و مسائل بسیار دیگری از این قبیل سبب می شوند شخص به صورت "ناخود آگاه" (یعنی بدون آن كه خودش متوجه باشد) علائم بیماری های مختلف جسمی و روانی را تقلید كند و در واقع به یك حالت هیستریك مبتلا گردد؛ به عنوان مثال شخصی كه در یك محیط بسیار پر سر و صدا و شلوغ ، كار یا زندگی می كند ممكن است به طور ناگهانی دچار ناشنوایی كامل(كری عصبی) گردد، حال آن كه دستگاه شنوایی او كاملا طبیعی و سالم است و هیچ اشكالی در آن دیده نمی شود. یا كودكی را در نظر بگیرید كه از ورود به مدرسه، متنفر است، اما هنگامی كه مجبور به رفتن مدرسه می شود، هر صبح قبل از حركت، دچار دردهای شدیدی می شود كه با معاینات پزشكی، مشکلی دیده نمی شود. یا زن جوانی كه دوست ندارد همسرش او را در خانه تنها بگذارد، به همین دلیل به طور ناخودآگاه، دچار حملات شدید تهوع و استفراغ و ... می گردد.

البته لازم به توجه است كه حالات هیستریك معمولا در افرادی به وقوع می پیوندد كه دارای شخصیت های خاص و به شدت تلقین پذیر(هیستریونیك) هستند.

مبتلایان به اختلالات هیستریك، ممكن است علائم هر بیماری جسمی و روانی را تقلید نمایند، مثلا دچار فلج شوند، به حملات صرع مبتلا گردند، كور شوند، هویت خود را فراموش كنند و علائم بیماری های روانی مختلف را نشان دهند و ... .

لازم به توضیح است كه این اختلال به شكل كم و بیش طبیعی، در افراد كاملا سالم نیز ممكن است به چشم بخورد؛ به عنوان مثال یكی از شایع ترین جلوه های آن در میان برخی از دانشجویان پزشكی دیده می شود كه ضمن ورود به هر بخش آموزشی جدید در بیمارستان، علائم بیماران آن بخش را در خود می یابند! مثلا در ورود به بخش قلب، احساس می كنند كه صدای قلبشان غیر طبیعی است، یا در ورود به بخش روماتولوژی(بیماری های روماتیسمی) احساس درد شدیدی در زانو وسایر مفاصل خود می كنند و یا در ورود به بخش روانپزشكی، گمان می كنند كه دچار یك بیماری شدید روانی ، مثلااسكیزوفرنی(جنون جوانی) هستند!

البته همانطور كه گفته شد ارتباط ظریف حالات هیستریك با پدیده نیرومند تلقین، توجیه كننده قضیه در تمام موارد است.

صرف نظر از مشكلات مختلفی كه اشخاص مبتلا به هیستریك برای خود و اطرافیانشان ایجاد می كنند، پیوسته هزینه های كلان و سرسام آوری از بودجه خانواده ها، بیمارستان ها و مراكز بهداشتی صرف آزمایشات تشخیصی و درمان بیهوده و بی نتیجه ی بیماری های ساختگی افراد هیستریك می گردد. لذا چنانچه روش های موثری، برای پرهیز از این قبیل اختلالات و پیشگیری از آنها پیدا شود، نتایج بسیار مطلوبی حاصل خواهد شد.

زیر بنای بروز اختلالات هیستریك این است که مبتلایان به این اختلال، نیاز مفرطی به جلب توجه اطرافیان دارند و حتی می خواهند مركز همه توجهات قرار بگیرند. این افراد نیاز مبرمی به محبت و تایید اطرافیان در خود احساس می كنند كه البته ارضای این نیاز برای اطرافیان بسیار دشوار است و احیانا هم اگر این توجه و محبت به وسیله كسی به آن ها داده شود ، آن وقت شروع به امتحان آن فرد می كنند، تا حدی كه اغلب منجر به بازگرفتن محبت(توسط شخص محبت كننده) می شوند.⁽²⁾ 

بر این اساس چنانچه انسان، پیوسته كسی را در دسترس داشته باشد كه آن شخص را قدرتمندترین قدرتمندان و در عین حال مهربان ترین مهربانان بداند و متوجه باشد كه آن قدرتمند مهربان پیوسته به او نگاه می کند و به امور او بیش از هركسی آگاه است و از هیچ نعمت و محبتی نسبت به او دریغ نمی كند، دیگر هرگز محبت و عشقی را از غیر او، انتظار نخواهد داشت، در نتیجه احتمال ابتلا به هیستری در مورد او بسیار كم خواهد بود و این صفت (انتظار نداشتن عشق و محبت جز از خدا) صفت بندگان خالص خدا و نمازگزاران حقیقی است. آنان كه معنی "اذكرونی اذكركم" را به خوبی دریافته اند و می دانند كه در مقابل لبیك آنها به پروردگار عالم(در اقامه نماز و ذكر روزانه پروردگار)، خدای تبارك و تعالی نیز به آنان توجهی فوق حد تصور می كند.

پس از نظر پیشگیری می توان گفت، امكان ابتلای نمازگزار واقعی به این قبیل اختلالات كه ناشی از نیاز به توجه اطرافیان و غیر خدا می باشد، چیزی در حد صفر خواهد بود. اما از نظر درمان باید به خاطر داشت كه بیماران هیستریك، تلقین پذیرند و به همان سهولت كه به تلقین های مضر جواب می دهند، به تلقین های مفید نیز پاسخ می دهند.⁽³⁾

به این ترتیب تلقین های سازنده روانی توأم با نماز، به خصوص تلقینی كه بوسیله نماز انسان در مقابل مهربان ترین، دلسوزترین و متوجه ترین و در عین حال تواناترین و موثرترین و قدرتمندترین موجود هستی به وجود می آید، می توانند به عنوان درمانگر این قبیل اختلالات مطرح باشند، زیرا با تكرار نمازهای یومیه، نمازگزار می آموزد برای آن كه بتواند رحمت بیكران خالق آفرینش را به سمت خود متوجه سازد، چاره ای ندارد جز آن كه دستورات سعادت بخش او را اجرا كند و در صدر این دستورات این است که پیوسته به اقامه نماز بپردازد. به قول حافظ شیرین سخن:

گرت هواست كه معشوق نگسلد پیوند                       نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

هر چند كه ادامه همین سیر و سلوك عاشقانه و تبادل عشق و محبت میان عابد و معبود در نماز سبب می شود، انسان به جایی برسد كه حد آن برای ذهن ها و اندیشه های حقیر و كوچك ما گنهكاران، غیر قابل تصور است.

جایی كه پیشوای سوم شیعیان، حضرت ابا عبد الله الحسین (ع) ، در دعای شریف عرفه آن را این گونه ترسیم می كنند:

انت الذی ازلت الاغیار عن قلوب احبائك حتی لم یحبوا سواك و لم یلجئوا الی غیرك ⁽⁴⁾

بار پروردگار! تو همان كسی هستی كه اغیار و نامحرمان را از صحنه دل عاشقانت، چنان دور نمودی كه آنان به جز تو دیگری را دوست نداشته باشند و به غیر تو پناه نبرند.

*پی نوشت:

(1) مطالب علمی این مقاله، از جلد دوم ترجمه فارسی روانپزشكی كاپلان ـ سادوك تهیه شده است.

(2) روانپزشكی لینفورد ـ ریس . مقاله هیستری، ترجمه دكتر ابراهیم تقوی، صفحه 290

(3) منبع قبلی- صفحه 291

(4) مفاتیح الجنان ـ حاج شیخ عباس قمی (ره) ، دعای عرفه ، ضمنا برای مشاهده جلوه هایی نورانی از مناجات عاشقانه امامان معصوم (ع) مراجعه كنید به مناجات "خمس عشر" در كتاب شریف مفاتیح الجنان. 

افسردگى (DEPRESSION) حالتى احساسى است كه مشخصه‏اش اندوه، بى‏احساسى (APATHY) ، بدبینى (PESSIMISM) و احساس تنهایى است. این بیمارى كه امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه كنندگان به كلینیك‏هاى روانپزشكى برخوردار است، داراى تظاهرات متنوع و زیادى بوده كه از مهمترین آنها مى‏توان به اختلالات خواب اشاره نمود. تحقیقات نشان مى‏دهد 75 درصد از بیماران افسرده مشكلى در خواب (چه به صورت بى خوابى و چه پرخوابى) دارند و همچنین علایم این بیماران در هنگام صبح تشدید مى‏شود. نكته جالب و قابل توجه و مورد بحث ما این است كه در این بیماران چگالى (REM حركت‏ سریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین كل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنى ( LATENCY - REM) كم شده و مرحله 4 خواب نیز كاهش مى‏یابد. (1)

پس به عبارت ساده‏تر مى‏توان گفت، افراد افسرده زمان بیشترى را در مرحله خواب REM به سر مى‏برند. یعنى به میزان بیشترى نسبت ‏به سایرین خواب مى‏بینند.

حال ببینیم، این موضوع چه ارتباطى با نماز صبح دارد، یعنى نماز صبح چه اثر درمانى مى‏تواند در این بیماران داشته باشد؟

به طور متوسط 20 - 15 دقیقه طول مى‏كشد تا یك فرد معمولى به خواب رود. پس در عرض 45 دقیقه وارد مراحل 3 و 4 خواب شده كه این مراحل عمیقترین مراحل خواب‏اند. یعنى بیشترین تحریك براى بیدار كردن فرد در این مراحل لازم است. حدود 45 دقیقه پس از مرحله ‏4 است كه نخستین دوره حركات سریع چشم (REM) فرا مى‏رسد. هر چه از شب مى‏گذرد، دوره‏هاى REM طولانى‏تر و مراحل 3 و 4 كوتاه‏تر مى‏شود. بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبك‏تر شده و رؤیاى بیشترى مى‏بیند (یعنى خواب REM اش بیشتر مى‏شود). پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیك صبح به وقوع مى‏پیوندد. و از طرفى دیدیم كه یكى از مشكلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است. از این جهت ‏یك مبناى مهم در تولید داروهاى ضد افسردگى ایجاد داروهایى است كه كاهش دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهاى ضد افسردگى سه حلقه‏اى) .

علاوه بر این یك روش درمانى جدید براى بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آن‏ها براى كاهش میزان REM است، كه بهترین شكل آن نماز صبح است. (2) زمان نماز صبح كه مورد تاكید قرآن و همچنین بسیارى از روایات بوده، سبب كاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص مى‏شود. زیرا شخص نمازگزار كه خود را ملزم به اقامه نماز صبح مى‏داند و باید صبحگاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوى ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مى‏گیرد. از این جهت ‏بیدارى صبحگاهى براى نماز خود به تنهایى مى‏تواند یك عامل مهم بدون عارضه در پیشگیرى از افسردگى مطرح باشد كه بر تمام روش‌هاى درمانى دارویى و غیر دارویى ارجح است، چرا كه پیشگیرى بر درمان مقدم است .

لازم به ذكر است آثار روحى و روانى ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است و نكات علمى بسیار شگرفى در اسرار سحر كه مورد تاكید فراوان اسلام نیز بوده، نهفته است كه انسان با دانستن آنها از تمام وجود زمزمه مى‏كند؛

"اقم الصلوة لدلوك الشمس الى غسق الیل و قرءان الفجر ان قرءان الفجر كان مشهودا (3) ؛ نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریكى شب برپا دار و (نیز) نماز صبح را، زیرا نماز صبح همواره (مقرون با) حضور (فرشتگان) است .

پى‏نوشت:

1 . روانپزشكى بالینى كاپلان، ترجمه دكتر مرسده سمیعى و دكتر حسن رفیعى، ص‏152 .

2 . 40 نكته پزشكى پیرامون نماز، دكتر مجید ملك محمدى، ص‏3 .

3 . الاسراء (17): 78 .

منبع: مجله پرسمان، شماره 15 .

نماز وبارهای الکتریکی:

همان طور که قبلا اشاره شد، بارهای زائدی که در اثر تحریکات الکتریکی اعصاب به وجود می آیند هم شبیه میدان بدن بر امواج مغزی اثر سوء دارند.این اثرات در نواحی که اعصاب در آن تحرک بیشتری دارند، خطرات جدیتری ایجاد می کنند. و باید هر چه سریعتر از آن نواحی دور شوند.  به طرز حیرت آوری می بینیم که این نواحی، دقیقا نواحی هستند که در وضو شسته می شوند( سر، دست، مچ پا به پایین)و بنابر تحقیقات صورت گرفته، بهترین راه دفع این بارهای زائد، استفاده از یک ماده رساناست. سریعترین و ارزانترین  و بی ضررترین ماده برای این کار، آب است.  جالب این جاست که آب هر چه خالص تر باشد،سریعتر بارهای ساکن را از بدن ما به اطراف گسیل می دهد و هیچ مایعی مثل آب خالصی که در وضو به انسانها سفارش شده این اثر را ندارد.

 نماز و امواج مغزی:

با دفع بارهای زائد بدن در وضو، امواج مغزی در ایده آل ترین حالت قرار می گیرند. علاوه بر آن حالت تمرکزی که در هنگام نماز در انسان به وجود می آید،تشعشع امواج آنها را به اندازه قابل توجهی بالا می بردو توانایی مغز را در تولید این امواج بالا می برد.

حالات نماز

۱- ایستادن در نماز:

ایستادن در نماز، باعث تقویت حالت تعادلی بدن شدهو قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکات ارادی است را

تقویت می کند. این عمل باعث می شود تا فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکات بعدی بپردازد. نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کردهو آن را در حالت مستقسم نگاه می دارد.

وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند، جریان فکر هم خود به خود آرام شده و در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعفو نواقصی چون نزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بی خوابی و افکار نا آرام را از انسان دور می کند.

۲- رکوع در نماز:

تقویت ماهیچه های شکم، حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبویت مزمن، سوء هاضمه و بی اشتهایی از خواص رکوع در نماز است.کارشناسان می گویند در حالت رکوع ماهیچه های اطراف ستون مهره ها منبسط می شود که در تعادل و آرام کردن سمپاتیک موثر است.مدت زمان خواندن ذکر رکوع نیز باعث تقویت عظلات صورت، گردن، ساق پا و رانها می شود و به این ترتیب به جریان خون در قسمتهای مختلف بدن سرعت می بخشد. تنظیم متابولیسم بدن، فراهم نمودن زمینه از بین رفتن اکثر بیماریها از بدن،کمک به افزایش حالت استواری و استحکام مغز از دیگر خواص رکوع در نماز است.

۳- سجده در نماز:

سجده، ستون مهره های بدن را تقویت کرده و درد های سیاتیک را آرام می کند. سجده علاوه بر از بین بردن یبوست و سوء هاضمه، پرده دیافراگم را تقویت کردهو به دفع مواد زاید بدن به دلیل فشرده شدن منطقه شکمی کمک می کند. سجده همچنین باعث افزایش جریان خون در سر شده،که این امر با تغذیه غدد باعث حفظ شادابی، زیبایی و طزاوت پوست می شود. حالات سجده به واسطه باز کردن مهره ها از یکدیگر، باعث کشیده شدن اعصابیکهقسمتهای مختلف بدن را به مغز وصل می کند شده و این اعصاب رادر یک حالت تعادلی قرار می دهد که این امر برای سلامت انسان بسیار حائز اهمیت است.

اگر فاصله مهر از نمازگزار به اندازه حدودا یک وجب جلوتر از حالت معمولی باشد، کشش بیشتری در کمر حس می شود که باعث مداوای کسانی که دیسک و یا ناراحتیکمر دارند می شود. و اگر کسی که سالم است این کار را انجام دهد، هیچ گاه دچار دیسک و ناراحتی کمر نمی شود.سجده باعث آسودگی و آرامش در فرد شده و عصبانیت را تسکین می دهد.

سجده قدرت درک و فهم را زیاد می کند. دلیلش این است که در سجده به پیشانی ما فشار می آید و باعث می شود که کاملا روی پیشانی متمرکز شویم( اگر در این حالت به نوک بینی مان نگاه کنیم، خود به خود به پیشانی فشار می آید ) و این امر اگر با دقت و تمرکز زیاد صورت گیرد، بعد از مدت طولانی سبب بیداری چشم بصیرت شخص می گردد. در علوم ماوراءالطبیعه به این چشم، چشم سوم گویندکه بین دو ابرو و چشم واقع شده است. در علوم یوگا نیز به چاکرای “آجنا” معروف است. هدف یک یوگی مشتعل کردن انرژی روحانی در چاکراها بلاخص چاکرای آجناست.که بتواند بدون دو چشم طبیعی ببیند. امروز حتی پزشکان روانشناس نیز مبلغان متجدد دین شده‌اند و گرویدن به دین را توصیه می‌نمایند.یکی از فواید ظاهری نماز و سجده‌های مستحبی و طولانی در نماز شبپیشگیری از بروز بیماری آرتروز است،

زیرا حرکات فیزیکی ویژه‌یی را انجام می‌دهد، در نماز نافله‌ی شب چون فرد در دل شب از خواب بیدار می‌شود و سد استراحت طولانی را در بستر نرم و راحت می‌شکندو حرکات فیزیکی نماز را انجام می‌دهد، جلوی ابتلاء به آرتروز گردن و کمر را  می‌گیرد. در سجده‌های مستحبی طولانی به دلیل اینکه دستها از آرنج تا کف دست روی زمین قرار می‌گیرد و شکم به سمت پایین کشیده می‌شودو پیشانی و گونه‌ها در چند جهت روی مهر یا زمین قرار می‌گیرد، شرایطی ایجاد می‌شود تا از بروز آرتروز مهره‌های گردن و کمر جلوگیری گردد. از طرفی وقتی پیشانی به مدت طولانی روی مهر یا روی زمین قرار گیرد بدن حالتی پیدا می‌کند که بارو رسپتورهای (Baroreceptor) جدار آئورت و جدار عروق کاروتید گردن در اثر برخورد ستون خون تحریک شده و ازطریق ایجاد سیگنال‌های عصبی مانع افزایش فشارخوندر فرد نمازگزار می‌شود، از سوی دیگر در سجده‌های مستحبی طولانی،اگر در قوس شریان آئورت کلسیم به تازگی رسوب کرده باشد، آن را از جا می‌کند ومانع آهکی شدن یا کلسیفیه‌شدن (Calcifie) جدار قوس آئورت می‌شود.

از نظر مذهبی در تمام کتاب‌های دعا و نیایش اشاره شده که هنگام دعا کف دست‌ها باید به طرف آسمان باشد و علت علمی آن را ذکر نکرده‌اند، استادان مانیوتیزم علاوه بر اعتقاد شخصی،خودشان اینطور آموزشی می‌دهند که همیشه سیاله‌ی عصبیاز نوک انگشتان و کف دستها خارج می‌شود وآموزش می‌دهندکه هنگام هر نوع معالجه یا رفع هر گونه دردی باید کف دست را بر موضع دردناک گذاشت.وقتی کف دستها به طرف آسمان قرار می‌گیرد مقداری از مانتیزورهای موجود در هوا و فضا از کف دست‌ها جذب بدن می‌شود و به عکس چنانچه کف دست به طرف زمین باشدمعتقد هستند که مقداری از مغناطیس شخص از بدن خارج شده و جذب زمین می‌شود.

http://namazyar.limooblog.com/

بر اساس تازه‌ترين پژوهش‌هاي علمي، سجده کردن انسان را از بيماري‌هاي روحي، جسمي و همچنين سرطان حفظ مي‌کند.

به گزارش شيعه نيوز به نقل از خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)،پروفسور محمد ضياءالدين حامد از اساتيد علوم بيولوژيک و از مسوولان پژوهشگاه مرکز تکنولوژي قاهره با اعلام اين خبر اظهار داشت: در قرن حاضر که انسان از هر جهت در معرض الکترومغناطيس‌ها قرار دارد و هم‌چنين نياز انسان به تخليه اشعه‌هاي زائد وجود دارد،دريافتيم که تخليه اين اشعه‌ها از طريق سجده کردن صورت مي‌گيرد. 

وي ادامه داد: بر اساس يافته‌هاي موجود، هر اندازه که محور طولي انسان کاهش يابد، ميزان در معرض اشعه‌هاي الکترومغناطيسي قرار گرفتن او نيز کم مي‌شود. در زمان سجده کردن هم محور طولي انسان و هم به دنبال آن ميزان تاثيرگذاري الکتريسيته‌ها کم مي‌شود و سپس عمل تخليه از طريق تماس پيشاني با زمين صورت مي‌گيرد، البته در زمان سجده به دليل آنکه ديگر نقاط بدن هم با زمين ارتباط مي‌يابند، عمل تخليه آسان تر انجام مي‌شود و انسان از بيماري‌هاي روحي، جسمي و حتي سرطان در امان مي‌ماند. وي افزود: شيوه درست تخليه الکتريسيته‌ي بدن به همان شيوه‌اي است که انسان در زمان نماز گزاردن دارد و به سوي مکه نماز مي‌خواند، چرا که اين حالت بهترين حالت است و شخص احساس آرامش و راحتي بيشتري خواهد داشت.

یکی از معضلات عصر الکترونیک و به تبع ان زندگیهای الکترونیکی صدمات و لطمات ناشی از امواج تکنولوژیهای این عصر برای کاربران می باشد.

تجهیزات صوتی و تصویری ، موبایل ، کامپیوتر و ......
یک دانشمند غیر مسلمان (از اروپا) تحقیقاتی را مبتنی بر یافتن راهکاری برای خارج کردن امواج الکترومغناطیسی که به بدن آسیب می رساند، انجام داده است.
جناب آقای غفوریان با استناد به یافته های این دانشمند مطلب جالب و ارزشمندی را تهیه و تنظیم نموده اند که روئیت این مطلب قطعا برای عزیزان

خالی از لطف نمی باشد

سجده

بدن شما به طور روزانه مقدار زیادی امواج الکترومغناطیس دریافت میکند.
شما امواج الکترو مغناطیس را از طریق تجهیزات الکتریکی که استفاده می کنید و

نمی توانید کنار هم بگذارید و ناخواسته این امواج را دریافت می کنید.

آنگونه كه از تصاوير به دست آمده از ميدان مغناطيسي زمين پيداست،به طور شگفت‌انگيزي اگر انسان در هر نقطه از زمين رو به قبله بايستد،ميدان مغناطيسي بدنش بر ميدان مغناطيسي زمين منطبق مي‌گردد و در مدتي كه در نماز است ميدان بدنش منظم مي‌شود.

يكي از نكات بسيار جالبي كه پروفسور بور به آن دست يافته بود اين بود كه دريافته بود كه در بدن تمام دانشجويان مؤنث ماهي يكبار تغيير ولتاژ شديد ايجاد مي‌شود و ميدان بدن به منظم‌ترين حالت خود ميرسد و به همين دليل است كه زنان نيازي ندارند در اين مدت نماز بخوانند.

اخيرا هم كشف شده است كه علت اين‌كه قلب زنان منظم‌تر و قوي‌تر از مردان مي‌زند که دليل آن همين تغيير ولتاژ هست.

 نماز و بارهاي الكتريكي:همانطور كه قبلا اشاره شد بارهاي زائدي كه در اثر تحريكات الكتريكي اعصاب به وجود مي آيند هم شبيه ميدان بدن و هم بر امواج مغزي اثر سو دارند. و اين اثرات در نواحي‌اي كه اعصاب در آن تحرك بيشتري دارند،خطرات جدي‌تري ايجاد مي‌كنند و بايد هرچه سريعتر از آن نواحي دور شوند.به طرز حيرت‌آوري مي‌بينيم كه اين نواحي دقيقا نواحي هستند كه در وضو شسته مي‌شوند و بنابر تحقيقات صورت گرفته بهترين راه دفع اين بارهاي زائد استفاده از يک ماده رساناست كه سريعترين و ارزانترين و بي‌ضررترين ماده براي اين كار آب است و جالب اينجاست كه آب هرچه خالص‌تر باشد سريعتر بارهاي ساكن را از بدن ما به اطراف گسيل مي‌دهد و هيچ مايعي مثل آب خالصي كه در وضو به انسان سفارش شده (آب کر) اين اثر را ندارد.

نمازو امواج مغزي:با دفع بارهاي زائد بدن در وضو، امواج مغزي درايده‌ال‌ترين حالت قرار ميگيرند.علاوه برآن حالت تمركزي كه در هنگام نماز در انسان به وجود مي‌آيد،تشعشع امواج آلفا را به اندازه قابل توجهي بالا مي‌برد و توانايي مغز را در توليد اين امواج بالا مي‌برد.

تابه حال از خود پرسیده اید که مرکز مغناطیس زمین کجاست؟

بله مرکز مغناطیس زمین همان کعبه است. 

آنگونه که از تصاویر بدست آمده از میدان مغناطیسی زمین پیداست،بطور شگفت انگیزی اگر انسان در هر نقطه از زمین روبه قبله بایستد،میدان مغناطیسی بدنش بر میدان مغناطیسی زمین منطبق میگردد و در مدتی که در نماز است میدان بدنش منظم می شود.

http://namazyar.limooblog.com/

پاسخ: 

علت اصلي نماز خواندن ما تنها و تنها واجب بودن آن است؛ يعني ما نماز را به جهت اين كه دستور خداوند و تكليفي شرعي بر عهده ما است، به جا مي آوريم؛ هرچند به روشني مي دانيم كه نماز آثار و برکات متعدد جسمی و روحی و فردی و اجتماعی برای ما دارد؛ با همه اين ها می توان پرسيد: چرا نماز واجب است و چرا این تکلیف برای ما در نظر گرفته شده؟

در پاسخ می گوییم وجوب، یکی از احکام پنج گانه شرعی است که در شریعت و از جانب شارع مقدس که خداوند متعال باشد، برای نظام دادن به ساختار بندگی بندگان تنظیم شده است؛ در نتیجه، از آن جا که پذیرش شریعت و عمل به آن، در مرتبه ای بعد از پذیرش اصل دین و اثبات نبوت و پذیرش خداوند از راه عقل و برهان است، در مورد شریعت چرایی و چگونگی عقلی معنا ندارد. بهترین پاسخ در مورد چرایی وجوب عبادات و دیگر وظایف آن است که خداوند فرموده است.

اما اگر منظور از چرایی، یافتن حکمت های وجوب عملی مشخص و مستمر به نام نماز است، می توان گفت :

اصولا حکمت های عبادتی چون نماز را باید در فلسفه کلی عبادات و مناسک عبادی جستجو نمود. ما معتقدیم که عبودیت و پرستش، یکی از نیازهای انسان است. تمامی انسان ها از ابتدا تاکنون به شکلی پرستش داشتهاند. روح انسان، نیاز به عبادت و پرستش دارد و هیچ چیزی جای آن را پر نمی کند؛ امّا سخن در نحوه پرستش است.

در فرهنگ اسلامی تعیین کردن و مشخص نمودن شکل عبادت، با شارع مقدس است. کسی نمی تواند عبادتی اختراع کند. اگر کسی ذكر و دعایی را به عنوان عبادت پدید آورد، از مصادیق روشن بدعت و تشریع است که کار حرامی است؛ زیرا امور عبادی را همان گونه که از طرف شارع مقدّس بیان شده است، باید انجام داد؛ نه کم تر و نه بیش تر. در نتیجه، خداوند نماز را واجب فرموده و مقررات و شرایطی هم برای آن وضع نموده است.

اما تامل عقلانی در ماهیت نماز نشان می دهد که این عمل با این خصوصیات بهترین شیوه برای رسیدن به همان نیاز روحی انسان نیز محسوب می شود ؛ در واقع اگر در ماهیت و شکل نماز دقت شود، می بینیم که نماز بهترین شیوه اظهار بندگی است. مجموعه اجزا و حرکات آن، تجلی تواضع و تسلیم در برابر خداوند است. در عین حال، گرامیداشت و جایگاه انسان و قدرت و توان او نیز در این تکلیف مورد توجه قرار گرفته است.

به علاوه، نوع چیدمان اوقات نماز به گونه ای است که نه به انسان فشار طاقت فرسایی وارد شود و نه آدمی تا مدت زیادی از انجام آن و توجه به خداوند و حقایق عالم غافل گردد؛ بلکه به طور منظم و مستمر، این عمل عبادی زیبا و آسان در زندگی تکرار می گردد.

ازشاخصه های مهم نماز آن است که، غفلت زدا است، بزرگترين مصيبت براي رهروان راه حق آن است كه هدف آفرينش خود را فراموش كنند و غرق در زندگي مادي و لذائذ زود گذر گردند، اما نماز به حكم اينكه در فواصل مختلف، و در هر شبانه روز در چند نوبت انجام مي شود، مرتباً به انسان هشدار مي دهد و هدف آفرينش او را خاطر نشان مي سازد، موقعيت او را در جهان به او گوشزد مي كند و اين نعمت بزرگي است كه انسان وسيله اي در اختيار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه قويّا به او بيدار باش گويد.

همچنین نماز خود بيني و كبر را در هم مي شكند، چرا كه انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پيشاني بر خاك در برابر خدا مي گذارد، خود را ذره كوچكي در برابر عظمت او مي بیند و توجهی به این مساله جلوی بسیاری از گردن کشی ها و خود بینی ها را می گیرد.

با این همه، اگر نماز به طور صحیح و کامل با حفظ شرایط و آداب و با توجه به روح اصلی و ماهیت حقیقی اش خوانده شود، هم انسان را منظم، مقید، اجتماعی و دور از غفلت و دنیازدگی می کند و هم جلوی بسیاری از مفاسد اجتماعی را می گیرد که حصول همه این نتایج، در فرض التزام و جدیت و استمرار در نماز است؛ نه اختیار و حق انتخاب در انجام آن.

قرآن کریم به صراحت اعلام می نماید که نماز، مانعی در برابر انجام فحشا و منکر است (3) و این یعنی حیات پاک و نورانی و سعادتی که برای آینده انسان رقم می خورد.

حتی نماز های کم مایه و با بی توجهی نیز در این مسیر خالی از اثر نیستند، چنان که افراد گناهكاري بودند كه شرح حال آنها براي پيشوايان اسلام بيان می شد و ائمه می فرمودند: غم مخوريد، نمازشان آنها را اصلاح مي كند و همین گونه می شد.

اما دقت و اصرار در این شکل و قالب و شروط و قیود این عمل، به چه دلیلی است؟

نماز، نماد تسلیم و عبودیت در برابر خداوند است. اگر قرار باشد که هر انسانی طبق خواسته خود عمل نماید و آن را به جا بیاورد، نه آن چیزی که خداوند از او خواسته، دیگر بندگی خداوند نمی شود؛ بلکه بندگی خود و عمل طبق خواسته خود است. امیرمؤمنان (ع) در روایتی پس از بیان این که معنای اسلام را تسلیم شدن در مقابل پروردگار می داند. که نشان تسلیم در عمل آشکار می شود، می فرماید :

مؤمن، بنای دین خود را بر اساس رأی و نظر شخصی نمی گذارد؛ بلکه بر آنچه از پروردگارش رسیده، بنیان می نهد. (1)

شاید یکی از رموز خواندن نماز به همان صورتی که پیامبر فرمود، حفظ شکل و ساختار عمل بعد از قرن ها است که در نتیجه آن، ماهیت و روح کلی و ساختار اساسی خود دین هم در پرتو آن زنده و پا برجا باقی می ماند؛ در حالی در ادیان دیگر ما چنین عمل معینی را نمی بینیم. به همین دلیل، آن روح کلی ادیان دیگر و ساختار اصلی به مرور زمان از دست رفته است.

هشام بن حکم از امام صادق (ع) پرسید: چرا نماز واجب شد، در حالی که هم وقت می گیرد و هم انسان را به زحمت می اندازد؟ امام فرمود: « پیامبرانی آمدند و مردم را به آیین خود دعوت نمودند. عده ای هم دین آنان را پذیرفتند؛ امّا با مرگ آن پیامبران، نام و دین و یاد آنها از میان رفت. خداوند اراده فرمود که اسلام و نام پیامبر اسلام(ص) زنده بماند و این، از طریق نماز امکان پذیر است». (2)

یعنی علاوه بر آن که نماز عبادت پروردگار است، موجب طراوت مکتب و احیای دین هم هست. در جمع بندی می توان گفت هم شکل و ساختار ظاهری نماز، زیبا و جذاب و اثربخش است و هم معارف بلند اسلامی در آن وجود دارد، هم تسبیح و تقدیس لفظی است و هم تقدیس عملی؛ رکوع و سجود و تسبیح و ستایش و دعا و تکبیر و سلام و خلاصه همه زیبایی ها در نماز موجود است.

اما در نهایت باز باید دانست که هر چند نماز داراي بركات و ثمرات بسياري نظير به ياد خدا افتادن، آرامش، دوری از غفلت ها و زشتی ها و.. . است اما اگر در مورد خاصي چنين نتيجه و ثمره اي حاصل نشد يا بدون نماز هم برخي از اين ثمرات براي ما حاصل بود، نمي توان نماز را به كنار گذاشت و آن را بي فائده دانست زيرا عين مخالفت با دستور خداوند و ضد تسليم و عبوديت كه حقيقت بندگي است مي باشد.

پی¬نوشت¬ها:

1. علامه مجلسي، بحار الانوار، نشر اسلاميه، تهران، بي تا، ج 65، ص 309.

2. شيخ صدوق‏، علل الشرائع، انتشارات داورى‏، چاپ اول، ج 2، ص 317.

3. عنکبوت (29) آیه 45.

ستاد اقامه نماز

با سلام و تشکر از جنابعالي:

فلسفه نماز در قرآن و اسلام:

عبادت، وسيله تكامل و سعادت ماست و دستور خداوند به نماز، نوعى لطف و رحمت و راهنمايى است كه ما را به كمال مى‏رساند؛ مثلًا وقتى پدر و مادر، فرزندشان را به درس خواندن امر مى‏كنند، به سود خود فرزند است و سعادت او را مى‏خواهند و اين امر از روى محبّت به فرزند است و گرنه به درس خواندن او نيازى ندارند.

بيان آيات و روايات درباره فلسفه و حكمت تشريع نماز 

1. ياد خدا: «وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى»[1] ؛ نماز را برپا دار تا به ياد من باشى.

2. بازداشتن از گناه و زشتى‏ها: «إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنكَر» [2]؛ همانا نماز [انسان را در دنيا] از زشتى‏ها و گناه باز مى‏دارد.                    

3. پاكيزگى روح:« ... إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَيْبِ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ مَن تَزَكَّى‏ فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى‏ لِنَفْسِهِ‏ى وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ»[3] ؛ ... [تو] تنها كسانى را كه از پروردگارشان در نهان مى‏ترسند و نماز برپا مى‏دارند، هشدار مى‏دهى و كسى پاكيزگى جويد تنها براى خود پاكيزگى مى‏جويد، و فرجام [كارها] به سوى خداست.

4. يارى جستن از نماز در مسير تكامل: «وَ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخشِعِينَ »[4]؛ از شكيبايى و نماز يارى جوييد، و به راستى اين كار گران است، مگر بر فروتنان.

5. رستگارى:« قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون* الَّذِينَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خشِعُونَ »[5]؛ به راستى كه مؤمنان رستگار شدند؛ همانان كه در نمازشان فروتنند.

6. پاك شدن از كبر و غرور؛ حضرت فاطمة (سلام الله عليها)در اين باره مي فرمايند:« ... و الصلاة تنزيهاً من الكبر ...»[6] ؛... خداوند نماز را واجب كرد تا مردم از كبر و غرور پاك شوند ....

در حديثى آمده است: نقش نمازهاى پنج‏گانه براى امت من همانند نهر آب زلالى است كه از مقابل خانه آنان مى‏گذرد، اگر كسى روزانه پنج بار در اين نهرشست‏وشو كند، آيا به گمان شما باز هم بر بدن او آلودگى و پليدى خواهد ماند؟!.[7]

و در حديثى ديگر امام باقر (عليه السلام) مى‏فرمايد: هنگامى كه نمازگزار به سمت قبله براى نماز مى‏ايستد، خداوند رحمان و رحيم به او توجه ويژه مى‏كند.[8]

نماز روزانه انسان، اظهار تشكر و سپاس دائمى او از اين همه نعمت و خوبى‏هايى است كه خداوند به او داده است و نيز ثناگويى و تمجيد انسان از اين همه زيبايى و عظمت است كه خداوند متعال دارد. هيچ كس براى تعريف و تمجيد از يك گل زيبا كه در طبيعت روييده است به شما اعتراض نمى‏كند، امّا اگر زيبايى آن را نبينى، نابينايت مى‏شمرند و اگر ببينى و واكنش نشان ندهى و ستايش نكنى سرزنشت مى‏كنند كه چرا ذوق و احساس ندارى و چقدر بددلى!

در مضمون بعضى احاديث آمده است كه: «انسان در حال نماز با خداى خود نجوا و گفت‏وگو مى‏كند و اگر انسان لذت اين گفت‏وگو را بچشد، هيچ‏گاه از حال نماز خارج نمى‏شود.»

راستى چقدر لذت‏بخش است با خداى جهان آفرين به گفت‏وگو و مناجات پرداختن! و روحى به عظمت تمام هستى يافتن و با خداى هستى هم سخن شدن!

2-در مورد چگونگي نماز ما تابع شرع مقدس هستيم لذا همانطور که خداوند فرموده او را ستايش مي کنيم چه اينکه ستايشي که سوي او تعليم داده شده است بهترين نوع ستايش است.

[1] . طه، آيه 14.

[2] . عنكبوت، آيه 45.

[3] . فاطر، آيه 18.

[4] . بقره، آيه 45.

[5] . محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 6، ص 107

[6] . محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 6، ص 107

[7] . مؤمنون، آيه 1- 2.

[8] . محمد محمدى رى‏شهرى، ميزان الحكمة، ج 5، ص 372، حديث 10259.

چکیده:

این نوشتار به نقش مسجد در تعالی و تحکیم بنیان خانواده می پردازد. آنچه در این مقاله به شرح و تبیین آن پرداخته می شود عبارتند از:
- مسجد از منظر قرآن کریم
- مسجد از منظر رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) و حضرات معصومین علیهم السلام
- خانواده ی اهل مسجد، ‌آثار و پیامدهای حضور در مسجد
- مسجد کانون آرامش بخش
- مسجد الهام بخش نظم و انظباط 
- مسجد محل تجلی شناخت و معرفت و بصیرت دینی 
- مسجد کانون ایمان و عبودیت علم و دانش و معارف قرآنی
- مسجد عامل بازدارنده خانواده از انحرافات
- مسجد کانون صبر و استقامت و...

تمامی چیستی این وبلاگ را می توان درباره فلسفه زندگی هر انسان و نحوه کمال و تکامل یافتگی آنها همچنین نقش موثر مساجد این پایگاه های پر اثر در این مسیر ذکر نمود.

دنیا زدگی و ترک دنیا از آغاز اسلام مورد نکوهش واقع شده است و از جنبه دیگر دنیا دوستی و  گرایش بیش از اندازه به دنیا نیز، شدیدا منع گردیده است .

زندگی هر انسان را می توان در 4 جنبه فرهنگی، اجتماعی، روانی و زیستی دسته بندی نمود. تخصیص مساوی انرژی هر فرد برای  هر کدام از این موارد...